Việt Nam là điểm đến đầu tư hấp dẫn tại khu vực Đông Nam Á nhờ môi trường chính trị ổn định, chi phí nhân công cạnh tranh và vị trí địa lý thuận lợi. Tuy nhiên, yếu tố pháp lý – gồm hệ thống luật đầu tư, ưu đãi pháp lý, và cơ chế bảo hộ quyền lợi nhà đầu tư – mới là yếu tố then chốt giúp Việt Nam duy trì và mở rộng làn sóng FDI.

Bài viết sau đây phân tích cách Việt Nam đang thu hút vốn đầu tư nước ngoài dưới góc nhìn pháp lý, đồng thời đánh giá thực tiễn và các thách thức cần tiếp tục cải thiện.

1. Khung Pháp Lý Đầu Tư Ngày Càng Hoàn Thiện

Việt Nam đã xây dựng và không ngừng cập nhật một hệ thống pháp luật đầu tư minh bạch, rõ ràng, phù hợp với thông lệ quốc tế:

a. Luật Đầu Tư 2020 (sửa đổi)

• Là cơ sở pháp lý chính điều chỉnh hoạt động đầu tư của tổ chức, cá nhân nước ngoài.
• Xác định rõ danh mục ngành nghề cấm và hạn chế đầu tư, tạo tính minh bạch cao.
• Áp dụng cơ chế đăng ký trực tuyến và đơn giản hóa thủ tục cấp Giấy chứng nhận đăng ký đầu tư.

b. Luật Doanh Nghiệp 2020

• Cho phép nhà đầu tư nước ngoài được thành lập doanh nghiệp 100% vốn FDI.
• Tối giản thủ tục nội bộ và cải thiện môi trường quản trị doanh nghiệp.

c. Các luật chuyên ngành liên quan

• Luật Đất đai 2013 (chuẩn bị sửa đổi): Điều chỉnh quyền sử dụng đất và thuê đất của doanh nghiệp FDI.
• Luật Bảo vệ môi trường 2020: Gắn kết yêu cầu pháp lý môi trường vào giai đoạn chuẩn bị đầu tư.
• Luật Quy hoạch, Luật Xây dựng: Quy định rõ các điều kiện, giấy phép xây dựng dự án có vốn FDI.

d. Hệ thống văn bản hướng dẫn

• Nghị định 31/2021/NĐ-CP hướng dẫn thi hành Luật Đầu tư, giúp nhà đầu tư hiểu rõ thủ tục và ưu đãi.

2. Ưu Đãi Đầu Tư Cạnh Tranh và Rõ Ràng

Việt Nam hiện đang áp dụng nhiều chính sách ưu đãi đầu tư minh bạch, tạo lợi thế lớn so với các nước trong khu vực:

a. Ưu đãi thuế thu nhập doanh nghiệp (TNDN)

• Mức thuế TNDN ưu đãi 10% trong 15 năm (thay vì 20%) cho dự án ở địa bàn khó khăn hoặc lĩnh vực công nghệ cao.
• Miễn thuế TNDN trong 4 năm, giảm 50% trong 9 năm tiếp theo với một số dự án đặc biệt.

b. Miễn thuế nhập khẩu

• Đối với máy móc, thiết bị, vật tư để tạo tài sản cố định hoặc phục vụ sản xuất.

c. Ưu đãi tiền thuê đất

• Miễn hoặc giảm tiền thuê đất đến 15 năm hoặc suốt vòng đời dự án tùy địa bàn đầu tư.

d. Hỗ trợ từ chính quyền địa phương

• Một số tỉnh như Bắc Giang, Quảng Ninh, Bình Dương có cơ chế “một cửa”, chuyên viên hỗ trợ riêng cho từng dự án lớn.

Xem thêm:   Tại sao doanh nghiệp nhỏ cũng cần thuê luật sư riêng?

3. Bảo Vệ Quyền Lợi Hợp Pháp Của Nhà Đầu Tư Nước Ngoài

Hệ thống pháp luật Việt Nam cam kết bảo vệ quyền lợi hợp pháp của nhà đầu tư thông qua các cơ chế:

a. Cam kết không quốc hữu hóa

• Điều 9 Luật Đầu tư 2020 nêu rõ: “Nhà nước không quốc hữu hóa tài sản hợp pháp của nhà đầu tư.”

b. Cơ chế giải quyết tranh chấp linh hoạt

• Nhà đầu tư có thể lựa chọn giải quyết tranh chấp tại tòa án Việt Nam hoặc trọng tài quốc tế (như ICC, SIAC…).
• Việt Nam là thành viên của Công ước New York 1958 về công nhận phán quyết trọng tài nước ngoài.

c. Hệ thống hiệp định bảo hộ đầu tư

• Tính đến 2024, Việt Nam đã ký hơn 70 hiệp định khuyến khích và bảo hộ đầu tư song phương (BITs).
• Các FTA như CPTPP, EVFTA, RCEP cũng bao gồm cam kết bảo hộ đầu tư và giải quyết tranh chấp.

Xem thêm:  Thủ tục giải thể công ty nhanh chóng và đúng luật

4. Dẫn Chứng Thực Tế: Những Dự Án Lớn Thành Công

Samsung Electronics

• Đầu tư hơn 18 tỷ USD vào Việt Nam nhờ khung pháp lý ổn định, minh bạch.
• Các nhà máy tại Bắc Ninh, Thái Nguyên được cấp phép nhanh chóng, hưởng ưu đãi thuế lớn.

Lego Group (Đan Mạch)

• Năm 2022, đầu tư 1 tỷ USD vào dự án tại Bình Dương – nhà máy đầu tiên đạt “trung hòa carbon”.
• Chỉ mất 6 tháng để hoàn tất thủ tục đánh giá tác động môi trường và thuê đất, nhờ cơ chế hỗ trợ pháp lý hiệu quả.

Foxconn – Apple (Đài Loan)

• Chuyển dịch mạnh sang Bắc Giang, Bắc Ninh từ Trung Quốc.
• Các khu công nghiệp VSIP, Quang Châu hỗ trợ pháp lý và hạ tầng đồng bộ.

5. Thực Trạng và Thách Thức Dưới Góc Nhìn Pháp Lý

Vẫn còn những bất cập:

• Thủ tục đất đai và xây dựng còn chậm ở một số địa phương.
• Luật còn chồng chéo, ví dụ: Luật Đất đai – Luật Đầu tư – Luật Quy hoạch thiếu sự đồng bộ.
• Một số cơ quan thực thi luật chưa nhất quán giữa các cấp trung ương và địa phương.

Rủi ro về pháp lý doanh nghiệp:

• Nhà đầu tư chưa nắm rõ quy định có thể vướng sai phạm về môi trường, phòng cháy, hoặc thuế.
• Các lĩnh vực có điều kiện đầu tư (ví dụ: logistics, bất động sản, viễn thông) yêu cầu giấy phép con riêng biệt, gây khó khăn nếu không có luật sư hỗ trợ.

6. Định Hướng Pháp Lý Thu Hút FDI Giai Đoạn 2025–2030

Chính phủ Việt Nam đã xác định rõ định hướng cải cách:

• Sửa đổi Luật Đất đai 2024 (đã được Quốc hội thông qua): Mở rộng quyền tiếp cận đất cho nhà đầu tư nước ngoài.
• Xây dựng Luật Thuế tài sản, Luật Doanh nghiệp vừa và nhỏ nhằm tạo môi trường đầu tư minh bạch hơn.
• Chuyển đổi số thủ tục hành chính đầu tư: 100% hồ sơ cấp phép qua Cổng dịch vụ công quốc gia.
• Tập trung thu hút FDI chất lượng cao: công nghệ cao, năng lượng tái tạo, công nghiệp sạch thay vì gia công truyền thống.

Xem thêm:  Làm sao để tránh rủi ro pháp lý khi gọi vốn đầu tư?

7. Kết Luận

Việt Nam đang tạo ra một môi trường đầu tư ngày càng cạnh tranh nhờ khung pháp lý rõ ràng, nhiều ưu đãi hợp lý, và cam kết bảo vệ quyền lợi nhà đầu tư nước ngoài. Mặc dù vẫn còn một số vướng mắc trong thực thi pháp luật, nhưng xu hướng cải cách và hội nhập sâu rộng đang giúp Việt Nam trở thành điểm đến hàng đầu trong chuỗi cung ứng toàn cầu.