Trong môi trường kinh doanh hiện đại, việc hợp tác với các freelancer (người làm việc tự do) trở nên rất phổ biến. Các doanh nghiệp nhỏ và vừa, đặc biệt là các startup, thường thuê freelancer để tiết kiệm chi phí và linh hoạt trong việc xử lý công việc mà không cần phải duy trì một đội ngũ nhân viên cố định. Tuy nhiên, việc thuê freelancer hoặc hợp tác không qua hợp đồng có thể tiềm ẩn rất nhiều rủi ro pháp lý nghiêm trọng. Dưới đây là những lưu ý quan trọng mà doanh nghiệp cần phải cân nhắc khi hợp tác với freelancer hoặc hợp tác không qua hợp đồng.

1. Rủi Ro Pháp Lý Khi Không Có Hợp Đồng Chính Thức

Về Quyền Sở Hữu Tài Sản Trí Tuệ

Nếu không có hợp đồng rõ ràng, rất khó xác định ai là chủ sở hữu đối với các tác phẩm sáng tạo do freelancer tạo ra (ví dụ: thiết kế logo, phần mềm, bài viết, hình ảnh…).

Theo Điều 31, Luật Sở Hữu Trí Tuệ, nếu không có thỏa thuận rõ ràng, quyền sở hữu đối với tác phẩm sẽ mặc nhiên thuộc về người tạo ra (tức freelancer), không phải doanh nghiệp.

Cách phòng tránh:

• Soạn hợp đồng dịch vụ có điều khoản chuyển nhượng quyền sở hữu trí tuệ, nêu rõ freelancer cam kết chuyển giao toàn bộ quyền sử dụng, chỉnh sửa, phân phối, và đăng ký quyền tác giả (nếu cần).
• Tài sản trí tuệ nên được liệt kê cụ thể trong phụ lục hợp đồng.

2. Rủi Ro Về Thanh Toán Và Mức Lương Không Rõ Ràng

Không có hợp đồng, các bên dễ xảy ra tranh cãi về số tiền phải trả, thời điểm thanh toán hoặc phí phát sinh.

Theo Điều 401 và 418 Bộ luật Dân sự 2015, hợp đồng dịch vụ cần ghi rõ nội dung công việc, tiền công và thời hạn thực hiện.

Cách phòng tránh:

• Xác định hình thức thanh toán: theo giờ, theo sản phẩm hay theo giai đoạn.
• Ghi rõ trong hợp đồng các điều kiện thanh toán (có thể theo tiến độ hoàn thành) và cách xử lý khi một bên không thực hiện đúng.

Xem thêm:  Việt Nam đang thu hút đầu tư nước ngoài như thế nào dưới góc độ pháp lý?

3. Rủi Ro Về Bảo Mật Dữ Liệu Và Thông Tin Nội Bộ

Freelancer có thể tiếp cận dữ liệu khách hàng, mã nguồn, tài liệu nội bộ… Nếu không có cam kết bảo mật, thông tin có thể bị lộ hoặc sử dụng sai mục đích.

Áp dụng pháp luật:

• Luật An Ninh Mạng 2018 – Điều 8 quy định việc bảo vệ thông tin cá nhân và bảo mật hệ thống dữ liệu trong môi trường mạng.
• Doanh nghiệp có thể chịu trách nhiệm nếu để rò rỉ thông tin khách hàng.

Cách phòng tránh:

• Ký riêng Hợp đồng bảo mật (NDA) hoặc tích hợp điều khoản bảo mật trong hợp đồng dịch vụ.
• Nêu rõ chế tài nếu thông tin bị tiết lộ trái phép.

4. Không Xác Định Rõ Phạm Vi, Thời Hạn Và Yêu Cầu Công Việc

Nếu chỉ thỏa thuận miệng, freelancer có thể không hoàn thành đúng thời hạn hoặc chất lượng công việc không đạt yêu cầu.

Áp dụng pháp luật:

• Điều 519 và 520 Bộ luật Dân sự 2015 yêu cầu bên cung ứng dịch vụ (freelancer) phải hoàn thành công việc đúng thỏa thuận.

Cách phòng tránh:

• Xác lập timeline cụ thể, các mốc thời gian phải bàn giao sản phẩm hoặc báo cáo tiến độ.
• Ràng buộc trách nhiệm và mức phạt hợp đồng khi không đúng tiến độ hoặc không đạt tiêu chuẩn chất lượng.

Xem thêm:  5 rủi ro pháp lý phổ biến khi ký hợp đồng thương mại

5. Trách Nhiệm Pháp Lý Trong Trường Hợp Có Tranh Chấp

Thiếu hợp đồng có thể khiến doanh nghiệp gặp khó khăn trong việc đòi quyền lợi khi freelancer vi phạm hoặc gây thiệt hại.

Ví dụ thực tế:
Một công ty khởi nghiệp thuê freelancer thiết kế website. Sau khi bàn giao, freelancer không cung cấp mã nguồn và từ chối sửa lỗi, trong khi không có điều khoản ràng buộc bằng văn bản. Công ty phải mất thêm chi phí để thuê người khác làm lại từ đầu.

Cách phòng tránh:

• Quy định rõ ràng trong hợp đồng về trách nhiệm bồi thường thiệt hại, quyền chấm dứt hợp đồng và giải quyết tranh chấp (tòa án hay trọng tài).
• Lưu giữ bằng chứng trao đổi qua email, tin nhắn… nếu chưa có điều kiện ký hợp đồng chính thức.

6. Về Quan Hệ Lao Động – Có Bị Nhầm Lẫn Là Hợp Đồng Lao Động Không?

Một số doanh nghiệp thuê freelancer với hình thức làm việc lâu dài, thường xuyên, gắn bó như nhân viên chính thức. Trường hợp này có thể bị cơ quan quản lý lao động đánh giá là “lách luật” để không đóng bảo hiểm, không ký hợp đồng lao động.

Theo Luật Lao Động 2019 – Điều 13:

• Nếu có sự ràng buộc về thời gian làm việc, địa điểm làm việc, chỉ đạo công việc và trả lương định kỳ thì mối quan hệ đó phải được xem là quan hệ lao động.

Cách phòng tránh:

• Đảm bảo freelancer thực hiện công việc độc lập, không bị ràng buộc thời gian, không bị kiểm soát chặt chẽ.
• Sử dụng hợp đồng dịch vụ, không dùng từ ngữ như “nhân viên” hoặc “người lao động” trong văn bản.

7. Luật Bảo Vệ Quyền Lợi Người Tiêu Dùng

Khi freelancer là người trực tiếp thiết kế sản phẩm, giao diện hoặc nội dung cho dịch vụ bán ra thị trường, nếu có lỗi kỹ thuật hay sai sót gây thiệt hại cho khách hàng, doanh nghiệp vẫn phải chịu trách nhiệm.

Theo Điều 8 Luật Bảo Vệ Quyền Lợi Người Tiêu Dùng, người tiêu dùng có quyền yêu cầu bồi thường thiệt hại nếu sản phẩm hoặc dịch vụ không đúng cam kết.

Cách phòng tránh:

• Hợp đồng với freelancer nên có điều khoản về kiểm duyệt nội dung, nghĩa vụ bảo hành hoặc chỉnh sửa sản phẩm, và ràng buộc trách nhiệm nếu gây thiệt hại cho bên thứ ba.

Các Điều Khoản Cần Có Trong Hợp Đồng Freelancer

• Mô tả công việc rõ ràng: phạm vi, yêu cầu kỹ thuật, deadline.
• Phí dịch vụ và cách thanh toán: theo giai đoạn hay kết quả.
• Sở hữu tài sản trí tuệ: quy định rõ ai là chủ sở hữu sau khi hoàn thành công việc.
• Bảo mật thông tin: nội dung cấm tiết lộ, chế tài vi phạm.
• Xử lý tranh chấp: tòa án, trọng tài, địa điểm giải quyết.

Xem thêm:  Tại sao doanh nghiệp nhỏ cũng cần thuê luật sư riêng?

Tổng Kết

Hợp tác với freelancer giúp doanh nghiệp linh hoạt và tiết kiệm chi phí, nhưng cũng cần hiểu và tuân thủ đúng các quy định pháp luật. Việc không ký hợp đồng, không có điều khoản rõ ràng về quyền và nghĩa vụ có thể dẫn đến tranh chấp hoặc mất kiểm soát tài sản, dữ liệu quan trọng. Việc áp dụng đúng các quy định trong Bộ Luật Dân Sự, Luật Sở Hữu Trí Tuệ, Luật An Ninh Mạng, và hiểu rõ giới hạn của Luật Lao Động sẽ giúp doanh nghiệp hợp tác hiệu quả, an toàn, và tránh rủi ro pháp lý không đáng có.