Trong thời đại thương mại điện tử phát triển mạnh mẽ, việc mua bán hàng hóa qua mạng xã hội và các sàn thương mại điện tử đã trở nên phổ biến. Tuy nhiên, đi cùng với sự tiện lợi đó là sự gia tăng đáng lo ngại của hành vi buôn bán hàng giả, hàng nhái. Những mặt hàng này không chỉ gây thiệt hại trực tiếp cho người tiêu dùng mà còn làm ảnh hưởng nghiêm trọng đến uy tín của doanh nghiệp chân chính và trật tự quản lý kinh tế của Nhà nước.

Trước thực trạng trên, bài viết này sẽ phân tích các trách nhiệm pháp lý mà người bán hàng giả, hàng nhái trên mạng có thể phải chịu theo quy định của pháp luật Việt Nam hiện hành.

Khái niệm và phân loại

Hàng giả, hàng nhái là gì?

Theo khoản 7 Điều 3 Nghị định số 98/2020/NĐ-CP, hàng giả được hiểu là hàng hóa bị làm giả về bản chất, chất lượng, công dụng, bao bì, nhãn hiệu, xuất xứ, vi phạm quyền sở hữu trí tuệ hoặc không đảm bảo an toàn theo tiêu chuẩn công bố. Cụ thể, gồm các loại:

• Hàng giả về chất lượng, công dụng.
• Hàng giả nhãn mác, bao bì.
• Hàng giả xuất xứ, nguồn gốc.
• Hàng xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ.

Trong khi đó, hàng nhái thường là hàng mô phỏng kiểu dáng, bao bì, tên gọi của sản phẩm chính hãng nhằm đánh lừa người tiêu dùng, tuy không hoàn toàn giống hàng giả nhưng vẫn là hành vi vi phạm pháp luật nếu cố tình gây nhầm lẫn.

Hình thức bán hàng giả, nhái trên mạng

Các hình thức phổ biến hiện nay bao gồm:

• Bán qua mạng xã hội như Facebook, Zalo, TikTok, Instagram.
• Bán qua sàn thương mại điện tử như Shopee, Lazada, Tiki...
• Quảng cáo sai sự thật, sử dụng hình ảnh của thương hiệu nổi tiếng nhưng giao hàng kém chất lượng, không rõ nguồn gốc.

Xem thêm:  Bảo hộ thương hiệu và nhãn hiệu: Những điều doanh nghiệp cần biết

Các trách nhiệm pháp lý khi bán hàng giả, hàng nhái

1. Trách nhiệm hành chính

Theo quy định tại Điều 10 và Điều 12 Nghị định 98/2020/NĐ-CP, hành vi kinh doanh hàng giả có thể bị xử phạt hành chính như sau:

• Phạt tiền từ 1 triệu đồng đến 100 triệu đồng tùy theo giá trị hàng hóa vi phạm và mức độ nguy hiểm.
• Tịch thu tang vật, phương tiện vi phạm.
• Buộc tiêu hủy hàng hóa vi phạm.
• Buộc cải chính công khai, thu hồi sản phẩm, nếu đã gây hậu quả trên thị trường.

Ví dụ: Người bán quần áo gắn nhãn hiệu nổi tiếng như Gucci, Louis Vuitton nhưng là hàng giả sẽ bị xử phạt và buộc tiêu hủy số hàng vi phạm.

2. Trách nhiệm dân sự

Theo Điều 584 – 592 Bộ luật Dân sự 2015, cá nhân hoặc tổ chức có hành vi xâm phạm đến quyền, lợi ích hợp pháp của người khác phải bồi thường thiệt hại. Trong trường hợp bán hàng giả, người bán có thể bị:

• Yêu cầu bồi thường thiệt hại cho người tiêu dùng do dùng hàng gây ảnh hưởng đến sức khỏe, tài sản.
• Bồi thường cho chủ sở hữu thương hiệu do vi phạm quyền sở hữu trí tuệ.

Ví dụ: Doanh nghiệp chính hãng có thể kiện người bán hàng nhái vì gây thiệt hại cho thương hiệu và danh tiếng của họ.

3. Trách nhiệm hình sự

Nếu hành vi buôn bán hàng giả vượt mức độ vi phạm hành chính, người bán có thể bị xử lý hình sự theo Điều 192 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi bổ sung 2017):

• Phạt tiền từ 100 triệu đến 1 tỷ đồng.
• Phạt cải tạo không giam giữ đến 3 năm, hoặc phạt tù từ 6 tháng đến 15 năm, tùy theo mức độ nghiêm trọng.
• Đối với pháp nhân thương mại, có thể bị phạt từ 500 triệu đồng đến 9 tỷ đồng, đình chỉ hoạt động, hoặc cấm kinh doanh vĩnh viễn.

Ngoài ra, nếu hành vi liên quan đến vi phạm quyền sở hữu công nghiệp, có thể bị truy cứu theo Điều 226 Bộ luật Hình sự – tội xâm phạm quyền sở hữu công nghiệp.

Khuyến nghị cho người kinh doanh và người tiêu dùng

Đối với người kinh doanh online

• Tuyệt đối không kinh doanh hàng giả, hàng nhái để tránh rủi ro pháp lý.
• Cần kiểm tra rõ nguồn gốc hàng hóa, hóa đơn, chứng từ hợp lệ.
• Tôn trọng quyền sở hữu trí tuệ, tránh sử dụng hình ảnh, nhãn hiệu trái phép để quảng bá.

Đối với người tiêu dùng

• Cảnh giác với các sản phẩm có giá rẻ bất thường, không có thông tin sản phẩm rõ ràng.
• Nên mua hàng từ các cửa hàng, gian hàng chính hãng có xác thực.
• Tố giác hành vi vi phạm với Cục Quản lý thị trường, Công an kinh tế hoặc đường dây nóng bảo vệ người tiêu dùng.

Xem thêm:  Hợp đồng thương mại: Những lỗi thường gặp và hệ lụy pháp lý

Kết luận

Buôn bán hàng giả, hàng nhái trên môi trường mạng không chỉ là hành vi trái đạo đức kinh doanh mà còn là hành vi vi phạm nghiêm trọng pháp luật Việt Nam. Người bán có thể phải gánh chịu trách nhiệm hành chính, dân sự và hình sự tùy vào tính chất và mức độ vi phạm.

Vì vậy, để xây dựng một môi trường kinh doanh lành mạnh và bền vững, mọi cá nhân, doanh nghiệp cần nâng cao ý thức pháp luật, trong khi người tiêu dùng cần tỉnh táo và chủ động đấu tranh với hàng giả, hàng nhái. Đồng thời, các cơ quan chức năng cần tăng cường thanh tra, kiểm tra và xử lý nghiêm để răn đe, bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng và sự phát triển minh bạch của thị trường số.